کپسولیت چسبنده که معمولا تحت عنوان شانه یخ زده شناخته میشود اختلالی است که زنان را بیشتر از مردان درگیر میکند و معمولاً در افرادی که ۴۵ سال به بالا سن دارند بیشتر به وجود می‌آید. طبق ارزیابی‌های انجام شده ۲۰ تا ۳۰ درصد از افرادی که دچار کپسولیت چسبنده در یک شانه هستند احتمال درگیر شدن شانه دیگر نیز وجود دارد. پزشک به افراد مبتلا به کپسولیت چسبنده کمک میکند درد و سفتی شانه آنها برطرف گردد و بیمار مجدد دامنه حرکات طبیعی شانه خود را به دست بیاورد. پزشک به کمک روش‌های درمانی مختلف به بیمار یاد میدهد مجددا توانایی انجام امور روزمره خود را داشته باشد. اگر شما دچار شانه یخ زده هستید بهتر است هر چه زودتر به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید.
شانه یخ زده چیست؟
شانه یخ زده به سفت شدگی شانه ناشی از به وجود آمدن بافت اسکار گفته میشود که بیمار در هنگام تکان دادن شانه دچار درد میشود و دامنه حرکات او کاهش پیدا میکند. هنوز علت بروز شانه یخ زده مشخص نیست اما برخی از پزشکان عقیده دارند که این اختلال به علت التهاب به وجود می‌آید به عنوان مثال التهاب دیواره داخلی مفصل یا واکنش خود ایمنی بدن میتواند باعث به وجود آمدن بافت اسکار شود. سایر علل احتمالی شانه یخ زده به شرح زیر می‌باشند:
- بروز واکنش پس از جراحی یا آسیب دیدگی
- بروز درد به علت سایر بیماری‌ها از قبیل آرتروز، پارگی روتاتور کاف، التهاب بورس یا تاندون که باعث میشود بیمار توانایی تکان دادن شانه خود را از دست بدهد.
- ثابت کردن شانه پس از عمل جراحی یا شکستگی و استفاده از آتل به مدت طولانی
با این حال هنوز علت بروز کپسولیت چسبنده شانه مشخص نیست.
شانه یخ زده چه علائمی دارد؟
اکثر افرادی که دچار شانه یخ زده هستند با درد شدید و از دست دادن دامنه حرکات خود مواجه میشوند. می‌توان شانه یخ زده را به چهار مرحله تقسیم کرد. متخصص فیزیوتراپی میتواند به شما کمک کند به این نتیجه برسید که شما در کدام یک از این مراحل قرار دارید.
مرحله اول: قبل از یخ زدگی
در مرحله اول معمولاً تشخیص کپسولیت چسبنده دشوار است. در این مرحله شما به مدت یک تا سه ماه دچار علائم خاصی هستید که بدتر میشوند. تکان دادن شانه باعث بروز درد خواهد شد اما شما در هنگام استراحت کردن نیز دچار درد شانه خواهید شد با این حال درد در هنگام حرکت کردن شانه بسیار شدید است. در این مرحله دامنه حرکات شانه کاهش پیدا میکند و شما با کمترین حرکت دادن شانه خود به محافظت از آن خواهید پرداخت. در این مرحله معمولاً هنگام بالا آوردن بازو یا حرکت دادن آن به سمت عقب شاهد کاهش دامنه حرکات آن هستید. درد مشخص ترین علامتی است که در این مرحله احساس می‌کنید و در طول شب و روز شما را درگیر میکند.
مرحله دو: در حال انجماد
علائم شما در این مرحله به مدت ۳ تا ۹ ماه طول میکشد و شما بخش زیادی از دامنه حرکات شانه خود را از دست می‌دهید که درد به ویژه در هنگام شب بسیار شدید خواهد شد. در این مرحله شما همچنان می‌توانید شانه خود را تکان دهید اما به علت درد و سفتی، دامنه حرکات شانه محدود خواهد بود.
مرحله سوم: انجماد
در این مرحله علائم شما ۹ تا ۱۴ ماه طول میکشد و دامنه حرکات شانه روز به روز کاهش پیدا میکند. در روزهای اول این مرحله هم چنان درد احساس می‌کنید اما با رسیدن به مراحل پایانی درد کاهش پیدا میکند و به تدریج فقط در هنگام تکان دادن شانه دچار درد خواهید شد.
مرحله چهار: ذوب شدگی
در این مرحله علائم شما به مدت ۱۲ تا ۱۵ ماه طول میکشد و سطح درد تا حد قابل توجهی کاهش پیدا میکند به ویژه در هنگام خواب. با این حال همچنان دامنه حرکات شانه محدود است اما توانایی شما برای انجام دادن فعالیت روزمره از قبیل کارهایی که با بالا آوردن دست همراه است افزایش پیدا میکند.
شانه یخ زده چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولاً متخصص فیزیوتراپی بیماران مبتلا به شانه یخ زده را زمانی ویزیت میکند که بیمار در مرحله شروع انجماد یا انجماد کامل قرار گرفته است. در برخی موارد بیمار به دلیل ابتلا به سایر مشکلات شانه تحت درمان قرار می‌گیرد اما متخصص فیزیوتراپی علائم و نشانه‌های شانه یخ زده را مشاهده میکند. متخصص فیزیوتراپی به انجام معاینات کامل جسمانی از قبیل بررسی سابقه پزشکی بیمار میپردازد تا بتواند وجود سایر بیماری‌ها را رد کند. متخصص فیزیوتراپی به ارزیابی الگوی کاهش دامنه حرکات شانه میپردازد سایر اختلالات احتمالی از قبیل دیابت و اختلالات غده تیروئید، بیماری‌های خود ایمنی و موارد مشابه را ارزیابی میکند زیرا با کپسولیت چسبنده ارتباط دارند.
درمان شانه يخ زده
درمان شانه یخ زده بسیار ساده است و پزشک بر کاهش درد بیمار و بهبود قابلیت انعطاف پذیری شانه تمرکز میکند.
فیزیوتراپی
هدف از انجام جلسات فیزیوتراپی بهبود دامنه شانه است تا شما بتوانید به انجام امور روزمره خود بپردازید. پس از آنکه متخصص فیزیوتراپی توانست مرحله یخ زدگی شانه را مشخص کند به طراحی یک برنامه درمانی مناسب خواهد پرداخت که با نیازهای خاص شما مطابقت دارد. ورزش کردن موثر ترین روش برای افرادی است که در مرحله دو یا بالاتر شانه یخ زده قرار دارد. برنامه درمان شما شامل موارد زیر خواهد بود.
مرحله یک و دو شانه یخ زده
- ورزش و درمان دستی جزوه روش‌های درمانی موثری هستند که به بهبود دامنه حرکات شانه و کاهش درد کمک می‌کنند. متخصص فیزیوتراپی از یک مجموعه تمرینات ورزشی خاص و حرکات دست به منظور بهبود دامنه حرکات شانه استفاده خواهد کرد.
- استفاده از کمپرس سرد و گرم قبل از انجام سایر روش‌های درمانی میتواند به شل شدن عضلات شانه کمک کند.
- متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط شما یک برنامه ورزشی مناسب را طراحی میکند که به بهبود دامنه حرکات شانه کمک خواهد کرد اما به شما تذکر میدهد که فعالیت ورزشی سنگین باعث بدتر شدن درد میشود. متخصص فیزیوتراپی این فعالیت‌های ورزشی را متناسب با علائمی که دارید توصیه میکند و نحوه انجام دادن صحیح آنها را گوشزد خواهد کرد. با دقت فرآیند پیشرفت شما را ارزیابی میکند تا از موثر بودن برنامه ورزشی اطمینان حاصل کند.
- در مواردی که روش‌های درمانی مراقبتی تاثیری در کاهش درد ناشی از شانه یخ زده نداشته باشند پزشک استفاده از داروهای مسکن تزریقی و داروهای ضد التهاب را توصیه خواهد کرد. تحقیقات نشان داده که مصرف داروی مسکن به طور دائمی رفع درد یا افزایش دامنه حرکات شانه نخواهد شد اما میتواند به طور موقت درد شانه را کاهش دهد.
مرحله سوم
مرحله سوم درمان بر بهبود دامنه حرکات شانه تمرکز میکند و شامل موارد زیر می‌باشد:
- متخصص فیزیوتراپی چند تمرین کششی و تقویتی را به شما معرفی میکند که به افزایش دامنه حرکات شانه و انعطاف پذیری آن کمک خواهد کرد.
- متخصص فیزیوتراپی از درمان دستی به منظور رفع بافت اسکار و رفع سفتی عضلات استفاده میکند.
- انجام دادن حرکات ورزشی تقویتی میتواند به درمان شانه یخ زده کمک کند و عضلات مرکزی و ناحیه شانه را هدف قرار دهد. انجام دادن این تمرینات ورزشی در منزل میتواند بسیار کمک کننده باشد.
مرحله چهارم
متخصص فیزیوتراپی در مرحله نهایی بر بهبود ساختار مکانیکی شانه و رفع کامل درد برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره تمرکز میکند. فرایند درمان در این مرحله شامل موارد زیر می‌باشد:
- انجام دادن حرکات کششی در این مرحله همانند حرکاتی است که قبلاً یاد گرفته اید اما این حرکات بر مسیر و جهات خاصی تمرکز میکند که قبلاً قادر به تکان دادن شانه خود نبودید.
- متخصص فیزیوتراپی از روش‌های درمان دستی در مسیرهای خاصی استفاده میکند که قبلاً در آنها مشکل داشته اید. این مرحله بر رفع محدودیت‌های شانه تمرکز میکند.
- متخصص فیزیوتراپی به تجویز تمرینات ورزشی تقویتی خاص میپردازد که به رفع ضعف شانه کمک میکند تا شما بتوانید به انجام امور روزمره و کاری خود بپردازید.
- متخصص فیزیوتراپی حرکات خاصی را هدف قرار میدهد که شما برای انجام امور روزمره یا فعالیت‌های ورزشی دلخواه خود انجام می‌دهید.
روش‌های جراحی
در صورتی که فیزیوتراپی و مصرف داروهای ضد التهاب تاثیری در بهبود علائم شما نداشته باشد ممکن است پزشک انجام عمل جراحی را توصیه کند. در این مرحله شما باید در خصوص روش درمانی مورد استفاده، دوران بهبود و عوارض و مزایای حاصل از درمان صحبت کنید. هدف از انجام جراحی شانه یخ زده رفع سفتی کپسول مفصل شانه و رفع درد است. رایج ترین روش‌هایی که در این مرحله مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت است از دستکاری کردن شانه تحت بیهوشی عمومی و آرتروسکوپی شانه:
- دستکاری کردن شانه تحت بیهوشی عمومی روشی است که شما در طول درمان کاملاً بیهوش می‌شوید پزشک شانه شما را وادار به حرکت دادن میکند تا کپسول شانه و بافت اسکار ایجاد شده دچار کشیدگی یا پارگی شوند. این روش به افزایش دامنه حرکات شانه و رفع سفتی آن کمک میکند.
- آرتروسکوپی شانه روشی است که در آن پزشک یک برش را در ناحیه کپسول مفصلی ایجاد میکند. پزشک برای انجام این کار از یک ابزار شبیه مداد استفاده میکند تا برش کوچکی را در اطراف شانه به وجود بیاورد.
در تعداد زیادی از موارد پزشک از هر دو روش جراحی استفاده میکند تا نتایج بهتری را به دست بیاورد. معمولاً بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند نتایج دلخواهی را به دست خواهند آورد.
پس از عمل جراحی انجام دادن جلسات فیزیوتراپی به منظور حفظ نتایج به دست آمده از جراحی ضرورت خواهد یافت. دوران بهبود در همه بیماران یکسان نیست و ممکن است از ۶ هفته تا ۳ ماه طول بکشد. اگرچه فرآیند بهبود به آهستگی سپری میشود انجام دادن جلسات فیزیوتراپی مهمترین فاکتوری است که به شما برای بازگشت به زندگی روزمره و انجام دادن فعالیت‌های دلخواه کمک میکند. نتایجی که از عمل جراحی به دست می‌آیند ماندگاری بسیار بالایی دارند و اکثر بیماران شاهد کاهش درد یا رفع کامل آن همراه با بهبود دامنه حرکات خود خواهند بود. با این حال در برخی موارد حتی تا چند سال پس از درمان ممکن است بیمار به طور کامل بهبود پیدا نکند و دچار مقداری درد و سفتی مفصل باشد. در برخی موارد نیز احتمال عود مجدد شانه یخ زده وجود دارد به ویژه در مواردی که برخی فاکتورهای مهم از قبیل دیابت برطرف نشده باشد.
آیا می‌توان از بروز شانه یخ زده جلوگیری کرد؟
هنوز علت اصلی بروز شانه یخ زده مشخص نشده است و پزشکان مختلف نظرات متفاوتی را در این زمینه ارائه کردند به همین دلیل هیچ گونه روش مشخصی برای پیشگیری از بروز این اختلال وجود ندارد. معمولاً این اختلال به آرامی پیشرفت میکند اما در صورتی که شما بتوانید علائم آن را به موقع تشخیص دهید و به متخصص فیزیوتراپی باتجربه مراجعه کنید می‌توان از بدتر شدن این اختلال جلوگیری کرد.
