پیدا کردن یک راه­ حل درمانی مناسب و ایده­ ال برای بیماران مبتلا به درد سیاتیک تا حد زیادی به تشخیص صحیح علت گیرافتادگی یا تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک بستگی دارد. انجام برخی تمرینات ورزشی خاص و حرکات کششی با هدف آزادسازی عصب گیر افتاده و بهبود عملکرد حرکتی بیمار، ممکن است کارساز و موثر واقع شود. یک پزشک متخصص در زمینه فیزیوتراپی با طراحی یک سری حرکات ورزشی و ماساژ می­تواند کمک زیادی به بیمار کند، این در حالی است که داروی های ضدالتهابی فقط نقش آرام­بخش کننده و تسکین ­دهنده موقت درد خواهند داشت. عمل جراحی هم گزینه دیگری است و بعد از برداشته شدن هر نوع عامل تحت فشار قرار دهنده عصب، به طور چشمگیری درد و ناراحتی بیمار را تسکین میدهد.

در مواقع تصمیم­ گیری و یافتن راه حل موثر جهت درمان درد سیاتیک و کنترل درد یک فاکتور کلیدی مطرح است و آن تشخیص صحیح عارضه است و به همین منظور به تیمی از کارشناسان و متخصصان مجرب نیاز است: کارشناسان عکس­برداری و همچنین جراحان ستون فقرات، متخصص مدیریت و کنترل درد، و فیزیوتراپ همگی در این امر دخیل هستند.

درد سیاتیک چیست؟

هر بیماری که عارضه سیاتیک را تجربه کرده باشد بی­ شک از آن به عنوان دردی بسیار آزاردهنده و طاقت­ فرسا یاد خواهد کرد و احساس ناراحتی آنقدر غیر قابل تحمل است که برای خلاص شدن از آن به سراغ یک پزشک خواهد رفت و گزینه­ های درمانی را جویا خواهد شد.

عصب­ های سیاتیک جزء طویل­ترین عصب­های بدن قلمداد می­شوند و قطر آنها به اندازه قطر انگشت کوچک دست است. این عصب­ها از تعدادی عصب­های کوچکتر تشکیل شده­ اند و در ابتدایی ­ترین نقطه از مهره­ های تحتانی کمر به سایر قسمت­های بدن امتداد میابند. در هر سمت ستون فقرات یک عصب سیاتیک وجود دارد و به سمت ناحیه گلوتئال یا سرینی، پا و کف پا گسترش میابند. با این تفاسیر، عامل اصلی بروز بیماری سیاتیک به دلیل احساس دردی است که از ناحیه کمر آغاز شده (موسوم به ستون فقرات لومبار یا کمری) و نشیمنگاه و عضلات پشت پا را نیز دربرمی­گیرد. احتمالاً بیمار احساس درد و ناراحتی را تقریبا در هر نقطه­ای که عصب سیاتیک حضور دارد تجربه کند، اما بیشترین درد در ناحیه تحتانی کمر و باسن، عضلات پشت پا و ساق و در مواقعی هم کف پاها احساس می­شود.

علائم 

دامنه تغییرات درد سیاتیک گسترده است، احساس ناراحتی ممکن است از حالت خفیف تا حس خارش یا سوزن سوزن شدن آغاز شود و تا دردی بسیار سوزش­ آور، دردناک و غیر قابل تحمل ادامه پیدا کند. بعضی مواقع بیماران از ناراحتی مثل وارد شدن یک شوک ناگهانی برق شکایت دارند. گهگاهی حس ناراحتی با سرفه یا عطسه کردن بدتر می­شود و نشستن طولانی مدت در یک جا نیز در تشدید علائم تاثیرگذار است. در اکثر موارد درد ناشی از عارضه سیاتیک تنها یک سمت بدن را درگیر می­کند و همین مشخصه درد سیاتیک را از سایر عارضه­ های ستون فقراتی متمایز می­سازد، چراکه علائم سایر عارضه­ ها در هر دو سمت بدن مشهود هستند.

تقریبا اکثر بیماران مبتلا به درد سیاتیک همواره از احساس ناراحتی مانند خواب رفتن دست و پا، خارش یا ضعف عضلانی در یک پا گلایه دارند. در مواردی هم احساس درد و ناراحتی در یک قسمت از پا و کرختی در پای دیگر گزارش شده است. این احتمال هم وجود دارد که نوعی احساس درد در بخش تحتانی کمر به همراه گرفتگی عضله پشت ران یا ساق پا بیماران را برنجاند.

افراد می­توانند در منزل با انجام یک سری حرکات از علائم درد سیاتیک آگاهی یابند، برای مثال هر جای منزل که هستید سعی کنید چند قدمی را بر روی پاشنه­ های پای خود راه بروید. در صورتی که قادر به بالا نگه داشتن نوک انگشتان هر کدام از پاهای خود نباشید و در آنها احساس ضعف و ناتوانی می­کنید، به احتمال زیاد عصب عضلات قدامی ساق پا آسیب دیده­ اند. روش دیگر این است که بر روی نوک انگشتان پا راه بروید. اگر حین اجرای این حرکت احساس ضعف و ناتوانی کردید، بدون تردید عصب عضلات عقبی ساق پا مشکل دارد.

درصورتی­که متوجه هرگونه ضعف یا کاهش حجم عضله ساق پا شده ­اید و بعد از مقایسه ساختار ماهیچه ­ای ساق پای آسیب دیده با پای مخالف شک شما به واقعیت تبدیل شد، احتمالاً عارضه سیاتیک مراحل پیشرفت اولیه را پشت سر گذاشته است. در این مواقع هر چه زودتر به پزشک متخصص مراجعه کنید و از تشخیص دقیق عارضه اطمینان حاصل کنید.

عوارض بیماری

با آنکه اکثر بیماران مدت کوتاهی پس از ابتلا به درد سیاتیک بهبودی کامل را کسب می­کنند، حتی بدون اینکه از گزینه درمانی برای تسکین علائم درد بهره جویند، اما باید اذعان کنیم در اکثر موارد این عارضه بعدها می­تواند آسیب­های عصبی مزمن را به همراه داشته باشد. درصورتی­که هر یک از علائم زیر را در خود مشاهده کردید بلافاصله کمک پزشکی را درخواست کنید.

• احساس کرختی و بی حسی در پای آسیب دیده
• احساس ضعف
• اختلال در عملکرد روده و مثانه

دلایل درد

معمولاً علت اصلی احساس درد و ناراحتی گیرافتادگی عصب سیاتیک است و عمدتاً به خاطر مشکلاتی مانند فتق یا برآمدگی دیسک بروز می­کند، زیرا این شرایط یک یا تعدادی از ریشه های عصب سیاتیک که از ستون فقرات کمر خارج می­شوند را تحت فشار قرار می­دهد. یک عامل احتمالی دیگری هم برای بروز احساس درد مطرح است و آن وجود یک زائده استخوانی یا تنگ شدن مجرای ریشه عصب است که به علت ابتلا به بیماری­ هایی مانند آرتروز پیشرفت پیدا می­کند. اغلب اوقات هر دو عامل با یکدیگر مشکلاتی را برای بیماران به وجود می آورند.

درد سیاتیک حتی ممکن است بر اثر تحریک شدن یا تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک بروز کند، مواقعی که عصب مذکور راه خود را از میان عضله تنگ گلوتئال به سایر قسمت­های بدن در پیش می­گیرد. در موارد نادری گزارش شده عصب سیاتیک به دلیل برخی تغییرات آناتومیکی بدن به جای عبور از بین لایه ­های ماهیچه های به داخل عضله تنگ گلوتئال نفوذ میکند و اصطلاحاً گیرافتادگی عصب در همان نقطه رخ می دهد. با هر بار انقباض ماهیچه­ های عصب سیاتیک متحمل فشار شده و متعاقب آن احساس درد و رنجش را در بیمار سبب می گردد.

درمان سیاتیک بدون جراحی

با در نظر گرفتن معاینات صورت گرفته و شدت عارضه، پزشک معالج در راستای تسکین علائم درد و کمک به کنترل احساس ناراحتی بیمار ممکن است یک یا دو روش درمانی را پیشنهاد کند.

تغییرات سبک زندگی

پزشکان به تمامی جوانب زندگی بیمار توجه دارند. شاید شیوه­ های جدید ایستادن، نشستن، نحوه خوابیدن و بلند کردن اشیاء را به بیماران آموزش دهند و از این طریق از تحت فشار قرار گرفتن و تحریک بیشتر عصب سیاتیک پیشگیری کنند. این دستورالعمل­ های درمانی به بیمار کمک می­کند عضلات کمر را تقویت کرده و مانع از جابجایی دیسک کمر شوند. این موضوع اهمیت بسزائی دارد، زیرا هر چه ستون فقرات مستحکم­تر باشد، احتمال اینکه دیسک لغزش پیدا کند و به دنبال آن عصب سیاتیک تحت فشار قرار گیرد تا حد زیادی کاهش می­ یابد. بنابراین پزشکان در زمینه تسکین درد سیاتیک هم در کوتاه مدت و هم در دراز مدت، کمک کننده هستند.

فیزیوتراپی 

اغلب اوقات گزینه فیزیوتراپی به منظور کمک به برقراری ثبات در ناحیه ستون فقرات کمر و تقویت ستون استخوانی آن توصیه میگردد. در شرایطی که بیمار احساس درد مزمن دارد لازم است از این گزینه درمانی برای تقویت اندام تحتانی و انعطاف ­پذیری بهره برد. مواقعی هست که درد ناشی از بیماری آنقدر حاد و غیر قابل تحمل می­شود که امکان فیزیوتراپی یا مراقبت های کایروپراکتیک برای درمانگر و بیمار میسر نیست، مگر اینکه با سایر روش­ها مثل مصرف قرص مسکن از میزان درد کاست و بعد فیزیوتراپی را انجام داد.

مصرف دارو 

بیماران می­توانند برای تسکین درد ناشی از عارضه سیاتیک برخی داروهای مسکن و آرام­بخش بدون نسخه را مصرف کنند. این نوع داروها صرفاً روی رفع علائم بیماری متمرکز هستند و علل زمینه ­های عارضه را برطرف نمی کنند، می­توان این داروها را جهت کنترل درد مصرف نمود و همزمان سایر گزینه­ های درمانی بلند مدت و موثر را ارزیابی و امتحان کرد.

تزریق

• تزریق اپیدورال ترنسفرمینال حدس می­زنیم یکی از کارسازترین روش­های درمانی به منظور برطرف کردن سریع التهاب همین روش باشد چرا که بلافاصله جواب می­دهد. پیاده­ سازی این تکنیک درمانی نیازمند مهارت یک پزشک مجرب و در اختیار داشتن تجهیزات تصویربرداری مخصوص است. طی این روش، پزشک ترکیبی از داروهای مخصوص بیهوشی موضعی و کورتیکواستروئید را در اطراف ریشه­ های عصب آسیب دیده تزریق می­کند، عصب­هایی که از طناب نخاعی خارج می­شوند، از پشت دیسک­های ستون فقرات عبور می­کنند و از میان حفره­ های واقع در ستون فقرات راه خود را به سایر اندام بدن پیش می­گیرند.
• تزریق نقاط ماشه­ای (تریگرپوینت). طی این روش متخصص درمانگر ترکیبی از داروهای بیهوشی موضعی و التهاب­زا را به عضلات تنگ و فشرده تزریق می­کند، چون همین عضلات هستند که بیشترین فشار را بر عصب سیاتیک وارد می­ آورند. معمولا درمانگر از برخی تجهیزات تشخیص عارضه مانند اولتراسوند بهره می­گیرد تا انجام عمل تزریق با دقت بیشتری صورت گیرد.

تکنیک سوزن زنی خشک 

بعضی مواقع دیده شده متخصصان درمانگر از تکنیک درمانی موسوم به “سوزن زنی خشک” بهره می­برند. اجرای این تکنیک نیازمند تجویز هیچ گونه دارویی نیست اما در عین حال می توان با متمرکز شدن روی نقاط ماش ه­ای عضلات تنگ، به آرامش بافت اطراف عصب کمک می­کند.

ماساژ درمانی 

ماساژ درمانی تکنیک دیگری برای تسکین علائم عارضه سیاتیک است و نسبت به سایر روش­ها کمی پر زحمت­ تر است. با این روش می­توان حس آرامش را تا عمق بیشتری در عضلات ایجاد کرد و همزمان بدن شروع به ترشح اندورفین می­کند و این ماده به مانند داروی مسکن طبیعی عمل می­کند.

با بهره گرفتن از تکنیک ماساژ و اسپا (سونا) طی جلسات منظم می­توان حس آرامش را در عضلات القا کرد و درد و ناراحتی ماهیچه­ های آسیب­ دیده را برطرف کرد، در مقابل تکنیک ماساژ با هدف دست­کاری مهر­ه­ های ستون فقرات بیشتر روی درمان و تسکین درد سیاتیک متمرکز است. آن دسته از درمانگرهایی که از دو تکنیک ماساژ و دست­کاری مهره های کمر بهره می­جویند، از تخصص و دانش ویژه­ ای درباره کل ساختار ماهیچه­ای اسکلتی بدن برخوردار هستند. این نوع درمانگرها مهارت کافی در خصوص نحوه اجرا و چگونگی انجام تکنیک­های ماساژ دارند و از اجرای صحیح پروسه درمانی به خوبی اطمینان دارند.

درمان با استفاده از کمپرس سرما و گرما 

ماساژ درمانگرها قادرند با بهره­ گیری از دو تکنیک کمپرس سرما و گرما (به صورت متناوبی) معجزه کنند و در یک چشم به هم زدن علائم درد سیاتیک را برطرف کنند. حرارت این قابلیت را دارد که عضلات را از حالت انقباض خارج کند و هر گونه احساس ناراحتی را به دور کند. وسایلی مانند کمپرس سرما این ویژگی را دارند که سرعت جریان خون در محل آسیب­ دیده را به میزان قابل توجهی کاهش دهند و از این طریق از بروز علائم التهاب پیشگیری کنند. یک فرد متخصص درمانگر به خوبی می­داند کدام روش درمانی برای بیمار موثر است، گاهی از هر دو تکنیک به صورت همزمان بهره می­گیرند و گاهی تکنیک­ها را به صورت یکی در میان به اجرا می­گذارند.

اولتراسوند و سایر روش ­های درمانی 

اولتراسوند در واقع دستگاهی است که با استفاده از امواج صوتی نوع حرارت ملایم از خود به بیرون القا می­کند و این حرارت به عمق بافت­های بدن نفوذ می­کند. این دستگاه یک سری ویژگی­ های درمانی مفید به همراه دارد از جمله می­توان به بهبود گردش خون (تسریع روند درمان)، برطرف کردن گرفتگی عضله، ورم، اسپاسم عضلانی و تسکین درد اشاره نمود. سایر تکنیک­های درمانی که یک متخصص درمانگر می­تواند از آنها بهره گیرد و علائم درد سیاتیک را برطرف نماید عبارتند از لیزر درمانی با شدت کم که به تکنیک لیزردرمانی سرد نیز معروف است. این تکنیک درمانی با رفع گیرافتادگی عصب، رفع ورم یا آماس و تسکین درد ماهیچه­ های اسکلتی کمک زیادی به سریع تر انجام شدن پروسه درمانی می­کند.

علاوه براین، متخصصان درمانگر ممکن است تکنیک تحریک الکتریکی عصب از راه پوست را به کار گیرند و این تکنیک معمولاً با دستگاه موسوم به “تنس” انجام می­شود. این دستگاه سایز نسبتا کوچکی دارد و شارژی است و از قابلیت تحریک­ کنندگی عصب برخوردار است. این قابلیت تاثیر بسزایی در برطرف کردن اسپاسم عضلانی، افزایش ترشح اندورفین و کاهش درد به جا می­گذارد.

فن ماساژ و جا انداختن مهره ­های کمر 

یک فرد درمانگر که در زمینه فن ماساژ و جابجایی ستون فقرات تخصص دارد می­تواند یک سری دست­کاری­ ها را روی ستون فقرات به اجرا بگذارد و دیسک جابجا شده را به محل اصلی خود بازگرداند و عصب سیاتیک را از زیر فشار خارج کند. با اجرای این تکنیک ها می­توان آزادی عمل بیشتری به مهره­ های ستون فقرات داد و دیسک­های به اصطلاح بدشکل ­شده را به وضعیت نرمال بازگرداند. این نوع تکنیک درمانی معمولاً از لحاظ اعمال نیرو متفاوت است، در برخی مواقع فرد درمانگر فقط فشار سریع با شدت بالا را بکار می­گیرد و گاهی ترکیبی از اعمال کمترین فشار و فشار ملایم را به اجرا می­گذارد. این نوع تکنیک به درمانگر اجازه میدهد مهره­ های تحتانی کمر را به آرامی جابجا کند و از این طریق عصب سیاتیک را خیلی تحت فشار قرار ندهد. با این روش می­توان از میزان درد در ناحیه آسیب دیده کاست و همچنین قدرت تحرک ­پذیری و جریان سیگنال عصبی را به حالت طبیعی بازگرداند. لازم به ذکر است تکنیک دست­کاری مهره­ های کمر به متخصص درمانگر کمک می­کند هر نوع گرفتگی عضلات را برطرف کند و به نوعی علائم درد را نه فقط در کوتاه مدت بلکه در دراز مدت هم تسکین دهد.

حرکات ورزشی 

باید توجه داشت فردی که به درد سیاتیک مبتلا است با جابجایی ستون فقرات در جهتی خاص ممکن است علائم عارضه را وخیم­ تر کند. از اینرو، یک پزشک متخصص بسته به علت ریشه­ ای عارضه اجرای یک سری حرکات ورزشی را به بیمار توصیه میکند. این حرکات طوری طراحی شده­اند که کوچکترین فشاری به عصب سیاتیک وارد نکنند و در عین حال عصب آسیب­ دیده در اثر التهاب یا فشردگی ماهیچه را از زیر فشار خارج کند. این حرکات ورزشی شامل یک سری حرکات کششی می­شوند و اجرای آنها حتی در منزل هم امکان­پذیر است. تسکین علائم درد سیاتیک با انجام برخی حرکات یوگا میسر است. برای نمونه، با اجرای حرکت کبوتر خوابیده می­توان کشش لازم را در عضله گلابی شکل نشیمنگاه بوجود آورد و عصب مذکور را از زیر فشار و تنگنا خارج کرد.