بخش نخاعی مهره های L4 و L5 ستون فقرات، شایع ترین قسمتی از ستون فقرات است که کمردردهای حاد و مزمن در آن اتفاق میفتد. برآمدگی دیسک در مهره های L4 و L5 می تواند به اعصابی که از پاها می گذرد برخورد کند و علائمی شبیه عارضه سیاتیک در فرد ایجاد کند. بیرون زدگی دیسک، یکی از شایع ترین علل گرفتگی عصب است. برآمدگی یا فتق دیسک بین مهره های L4 و L5، باعث بروز درد شدیدی میشود و منجر به مشکلات جدی، از جمله ناتوانی جنسی، مشکلات تولید مثل، ناباروری، از دست دادن کنترل روده و مثانه، یا فلج در یک یا هر دو پا می شود. تشکیل خارهای استخوانی (اسپوندیلوز) یا ضخیم شدن رباط (هیپرتروفی لیگامنتوم فلاووم) در ناحیه ی مهره های L4 و L5، همچنین می‌تواند موجب فشردگی عصب نخاعی در این ناحیه شود.

آناتومی مهره های L4 و L5 ستون فقرات

قطعه حرکتی مهره های L4 و L5 شامل ساختارهای زیر است:

• مهره های L4 و L5: هر مهره از یک بدنه مهره درقسمت جلو و یک قوس مهره درقسمت پشت تشکیل شده است. قوس مهره دارای ۳ برآمدگی استخوانی است: یک تیغه خاردار برجسته در وسط و دو تیغه عرضی در دو طرف. ناحیه بین تیغه خاردار و تیغه عرضی را لامینا می‌گویند. ناحیه بین تیغه عرضی و مهره را ساقه می نامند. مهره ها توسط مفاصل فاست (مفاصل زیگاپوفیزیال) به هم متصل می شوند که توسط غضروف مفصلی پوشانده شده اند تا امکان حرکات صاف بین سطوح مفصلی را فراهم کنند.

بدنه مهره های ۴ و ۵ در قسمت جلو، بلندتر از پشت هستند. انتهای فوقانی و تحتانی هر مهره توسط صفحات انتهایی استخوانی پوشیده شده است که به مقاومت آن در برابر بارهای فشاری وارد شده بر ستون فقرات کمک می کند.

• دیسک بین مهره های L4 و L5: دیسک از هسته ی نرم ژله مانندی (به نام  نوکلئوس پولپوزوس) ساخته شده که این هسته، توسط یک حلقه فیبری ضخیم (با نام آنولوس فیبروزوس) احاطه شده است و بین مهره های L4 و L5 قرار دارد. این دیسک همانند یک بالشتک یا ضربه‌گیر، وظیفه ی محافظت از مهره‌ها در برابر ساییدگی به یکدیگر در طول حرکات ستون فقرات را بر عهده دارد.

ارتفاع دیسک ۴ و ۵، نقش مهمی در حفظ انحنای ستون فقرات به سمت داخل دارد.

• عصب نخاعی مهره L4: ریشه های عصبی نخاعی مهره L4 از طریق سوراخ های استخوانی کوچک (سوراخ بین مهره ای) در سمت چپ و راست کانال نخاعی از نخاع خارج می شوند. این ریشه‌های عصبی به سایر اعصاب می‌پیوندند و اعصاب بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهند که از ستون فقرات امتداد یافته و به سمت پایین هر پا حرکت می‌کنند.
  • درماتوم مهره L4: ناحیه ای از پوست است که احساسات را از طریق عصب نخاعی مهره L4 دریافت می کند و شامل قسمت هایی از ران، زانو، ساق پا و پا می شود.
  • میوتوم مهره L4: گروهی از عضلات است که توسط عصب نخاعی مهره L4 کنترل می شود و شامل بخش هایی از چندین ماهیچه در پشت، لگن، ران، ساق پا و پا است.

قطعه حرکتی مهره های L4 و L5 یک محفظه استخوانی برای عصب کودا آکوینا (اعصابی که از نخاع به سمت پایین ادامه می‌یابد) و سایر ساختارهای ظریف فراهم می‌کند.

بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5

برآمدگی دیسک، بیرون زدگی و لغزش دیسک، همگی اصطلاحاتی پزشکی هستند که به فتق یا بیرون زدگی دیسک دلالت دارند. بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 زمانی ایجاد می شود که دیسک تحلیل رفته یا فرسوده شود. شایع ترین محل انحطاط دیسک ستون فقرات، برآمدگی دیسک و فتق دیسک بین مهره های L4 و L5 است. فتق دیسک بین مهره های L4 و L5، می تواند فیبرهای نخاع و اعصاب نخاعی را تحت فشار قرار دهد. کوچکترین فشار یا برخورد به عصب یا رشته های نخاعی،‌ منجر به ایجاد درد میشود. فشردگی عصب بسیار مهم است زیرا میتواند باعث تخریب عصب نیز بشود.

فشردگی عصب می تواند ناشی از لغزش دیسک، خار استخوانی، ناهماهنگی ستون فقرات (در رفتگی‌ یا نیم‌دررفتگی‌)، اسپوندیلولیستزیس و آسیب های لیگامانی (مربوط به رباط) باشد. آرتروز و اسپوندیلوز دومین علت شایع فشردگی عصب است. صرف نظر از علت عارضه، فشردگی عصب، به ویژه در ناحیه ی مهره های L4 و L5، نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.

علائم و نشانه های متداول برآمدگی دیسک بین مهره های L4 و L5

برآمدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 ممکن است باعث درد ارجاعی از مفاصل یا عضلات یا علائم رادیکولی شود که از طریق اعصاب حرکت می‌کنند. درد ارجاع شده از مهره های L4 و L5، معمولاً در قسمت پایین کمر رخ میدهد و به صورت دردی مبهم احساس می شود. فرد در پشت بدن خود نیز ممکن است احساس سفت شدن داشته باشد.

بسته به نوع و شدت علت زمینه‌ای، بخش حرکتی مهره های L4 و L5 ممکن است باعث درد رادیکول کمری اعصاب نخاعی شود که سیاتیک نیز نامیده می‌شود. علائم و نشانه های رایج آن عبارتند از:

• درد بسیار شدید: معمولاً به‌عنوان یک شوک یا سوزش احساس می‌شود که از ناحیه کمر منشأ می‌گیرد و در امتداد عصب به پایین پا انتشار میابد و گاهی اوقات کف پا را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• بی حسی: در قسمت های مختلف ران، ساق پا، کف پا یا انگشتان پا.
• ضعف: در حالی که ران، زانو یا پا را در جهات مختلف حرکت می دهید.
• حس های غیر طبیعی: مانند احساس سوزن سوزن شدن یا زق زق کردن.

در حالی که رادیکولوپاتی کمری معمولاً یک پا را در یک زمان تحت تأثیر قرار می دهد، گاهی اوقات ممکن است هر دو پا با هم تحت تأثیر قرار گیرند.

آسیب به عصب کودا آکوینا ممکن است باعث درد شدید، ضعف، بی حسی، گزگز، یا فلج در هر دو پا شود. همچنین ممکن است فرد بطور جزئی یا کامل، کنترل روده و مثانه خود را از دست بدهد. این بیماری که سندرم دم اسبی نیز نامیده می شود، جزو وضعیت های اضطراری است و برای حفظ عملکرد پا و بازیابی عملکرد روده یا مثانه، نیاز به درمان فوری دارد.

درمان بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5

درمان بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5، معمولاً با روش‌های غیرجراحی شروع می‌شود. در مواردی که علائم کمر یا ساق پا با درمان‌های غیرجراحی بهبود نمی‌یابد، یا در موارد فوریت‌های پزشکی خاص، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود.

درمان های غیر جراحی برای بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5

درمان های غیرجراحی بخش حرکتی مهره های L4 و L5 عبارتند از:

دارو 

هم داروهای تجویزی و هم داروهای بدون نیاز به نسخه، برای کمک به تسکین درد استفاده می شود. به طور معمول، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) معمولاً ابتدا آزمایش می شوند. برای دردهای شدیدتر، ممکن است از داروهای مخدر، ترامادول یا کورتیکواستروئیدها استفاده شود.

فیزیوتراپی

ورزش و فیزیوتراپی را می توان به گونه ای برنامه ریزی کرد که به طور خاص، منبع درد را هدف قرار دهند. این درمان‌ها به تثبیت وضعیت کمر کمک می‌کنند و ماهیچه‌ها و مفاصل را به خوبی تقویت می‌کنند و باعث تسکین طولانی‌مدت درد می‌شوند.

رفع فشار از روی ستون فقرات

برای رفع فشار از روی ستون فقرات، به آرامی ستون فقرات را کشیده و فشار را از دیسک های ستون فقرات آزاد می کند. کشش یک خلاء کوچک در دیسک های مورد نظر ایجاد می کند. فشار منفی می تواند باعث بهبود برآمدگی یا فتق دیسک شود. این کار همچنین به مواد مغذی شفابخش برای رسیدن به دیسک کمک می کند تا زمان بهبودی را تسریع کند.

کایروپراکتیک یا درمان دستی

کایروپراکتیک ستون فقرات کمری ممکن است به تسکین درد ناشی از برآمدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 کمک کند.

لیزر درمانی

لیزر درمانی هم یک روش درمانی برای فتق دیسک بین مهره های L4 و L5 است که باعث کاهش درد می شود. این روش درمانی به ویژه برای بیمارانی که به دنبال درمان بدون استفاده از دارو یا جراحی هستند مفید است. لیزر درمانی از انرژی نور لیزر مادون قرمز قرمز برای درمان درد و التهاب استفاده می کند. لیزر درمانی در سطح سلولی با تحریک فرآیندهای درمانی طبیعی بدن عمل می کند.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی به شکستن بافت اسکار در ناحیه آسیب دیده کمک می کند و حرکت ماهیچه ها و مفصل را آزاد می کند. افزایش توان بیومکانیک می تواند مواد مغذی از دست رفته را به دیسک بازگرداند که به نوبه خود به هیدراته شدن مجدد هسته ای که برآمدگی را ایجاد کرده است کمک می کند. اصلاح عدم تعادل و حجم عضلانی نیز ضروری است تا دیسک‌ها به‌طور نامناسب توسط همان نیروهایی که باعث آسیب حلقوی اولیه شده‌اند فشرده نشوند.

درمان های تزریقی برای بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5

هنگام انجام درمان های تزریقی، معمولاً از هدایت فلوروسکوپی (اشعه ایکس) با مایع حاجب برای قرار دادن صحیح سوزن استفاده می شود. راهنمای فلوروسکوپی به بهبود دقت تشخیصی کمک می کند و خطرات این روش درمانی را کاهش می دهد.

انواع مختلف درمان های تزریقی می توانند به کاهش التهاب یا توقف تکانه های درد کمک کنند.

تزریق استروئید اپیدورال کمری 

استروئیدهایی که مستقیماً به فضای اپیدورال ستون فقرات تزریق می‌شوند می‌توانند به کاهش التهاب و کاهش حساسیت رشته‌های عصبی به درد کمک کنند و باعث شوند عصب ها سیگنال‌های درد کمتری تولید کنند. این تزریق ها در درمان علل التهابی درد مانند درد ناشی از فتق دیسک موثرتر هستند.

فرسایش فرکانس رادیویی

فرسایش رادیوفرکانسی نیز ممکن است برای درمان درد ناشی از بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 استفاده شود. بخشی از عصب ناقل درد با سوزن فرکانس رادیویی گرم می شود تا ضایعه گرمایی ایجاد شود. این ضایعه ایجاد شده از ارسال سیگنال های درد توسط عصب به مغز جلوگیری می کند.

اوزون درمانی

گاز اکسیژن-ازون از طریق تزریق به دیسک بیرون زده ی بین مهره های L4 و L5 تزریق می شود. یک سوزن، گاز را مستقیماً به دیسک می رساند و حجم داخل دیسک را کاهش می دهد. این کاهش حجم، به دلیل اکسیداسیون پروتئوگلیکان هاست که پروتئین هایی هستند که در هسته یافت می شوند. وقتی حجم دیسک شما کاهش می یابد، فشار روی اعصاب نیز کاهش می یابد. این درمان به نوبه خود میزان درد شما را کاهش می دهد.

درمان های جراحی برای دیسک بیرون زده ی بین مهره های L4 و L5

زمانی که نقص‌های عصبی مانند بی‌حسی یا ضعف علیرغم چندین هفته درمان غیرجراحی بدتر می‌شوند، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. برای یک جراحی موفقیت آمیز، ساختار ستون فقرات بیمار باید شرایط مناسبی داشته باشد. همچنین ممکن است در موارد تومور یا عفونت، جراحی توصیه شود.

مانند هر جراحی دیگری، در این جراحی نیز همیشه خطر عوارض جدی مانند عفونت، آسیب عصبی، خونریزی بیش از حد یا واکنش آلرژیک شدید، وجود دارد. قبل از تصمیم گیری برای جراحی، مهم است که در مورد خطرات، جایگزین های جراحی و همچنین عوارض احتمالی با پزشک خود مشورت کنید.

میکرودیسککتومی

در این جراحی قسمت کوچکی از مواد دیسک نزدیک ریشه عصب خارج می شود. بخشی از استخوان مجاور ریشه عصب نیز ممکن است برای تسکین فشار کوتاه شود.

لامینکتومی 

تمام یا بخشی از ناحیه استخوان در پشت مهره برداشته می شود تا فضای بیشتری برای عصب کودا آکوینا فراهم شود.

تعویض دیسک مصنوعی کمر

این جراحی چندان رایج نیست و شامل تعویض کامل دیسک بین مهره ای برای رفع فشار ریشه عصبی و جایگزینی آن با ایمپلنت مصنوعی می باشد.

خودمراقبتی و پیشگیری

برای ارتقاء بهبودی یا جلوگیری از بدتر شدن آسیب، باید از موارد زیر اجتناب کرد:

• خم شدن مکرر ستون فقرات
• حرکات ناگهانی و سریع، مانند پریدن
• ورزش با شدت بالا و بلند کردن وزنه های سنگین

داشتن حالت بدنی صحیح در هنگام ایستادن، نشستن، راه رفتن، دراز کشیدن و بلند کردن وسایل از روی زمین برای حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات و به حداقل رساندن فشارهای وارده بر ستون فقرات مهم است.

علاوه بر این، فعال ماندن، پیروی از یک برنامه ورزشی روتین، ترک سیگار و کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن می تواند به کاهش خطر بیرون زدگی یا فتق دیسک کمک کند.

سوالات متداول

آیا برای درمان بیرون زدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 به اسکن ام آر آی نیاز داریم؟

ارزیابی‌های اسکن ام‌آر‌آی، بهترین معیارها را برای تشخیص شدت عارضه ارائه می‌دهند. اسکن ام آر آی قطعا مورد نیاز است.

آیا برآمدگی دیسک بین مهره های L4 و L5 عارضه ای جدی و خطرناک است؟ 

قطعا بله برآمدگی دیسک می تواند منجر به فشرده شدن ریشه های عصبی شود. بدون درمان، ریشه های عصبی فشرده تر شده و ممکن است برای همیشه آسیب ببینند و منجر به درد مزمن، ضعف و از دست دادن حس یا حتی فلج شدن فرد شوند.

آیا راه رفتن برای عارضه ی برآمدگی دیسک مفید است؟

قطعا بله. پیاده روی یک فعالیت عالی برای بیماران مبتلا به فتق دیسک است، زیرا جریان خون و اکسیژن به سلول ها را افزایش میدهد. همچنین به هیدراته نگه داشتن دیسک های شما کمک می کند که برای بهبودی مهم است.