مدت زمان و چگونگی دوران بهبود پس از جراحی فتق دیسک کمر به عمل انجام شده و خود بیمار بستگی دارد. دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر از چند روز تا چند ماه طول می‌کشد. نکته مهم این است که بیمار باید از عمل استراحت کند و نمی‌تواند بلافاصله در محل کار حاضر شود.
در گذشته حتی مقاوم‌ترین بیماران نیز باید برای انجام جراحی ستون فقرات چند هفته مرخصی می‌گرفتند، اما برخی بیماران به کمک تکنیک‌های مدرن‌تر توانسته‌اند کارشان را یک هفته پس از عمل دیسک کمر از سر بگیرند.
فتق دیسک چیست؟
پزشکان برای آن که بتوانند آناتومی بدن انسان را به راحتی برای بیماران توصیف کنند، غالباً از مثال و تشبیه استفاده می‌کنند؛ دیسک‌های بین مهره‌ای ستون فقرات معمولاً به دونات ژله‌ای تشبیه می‌شود. دیسک نیز مانند دونات یک پوسته بیرونی سخت و یک مرکز ژلاتینی نرم دارد. تصور کنید که چنین دوناتی بین هر دو مهره از ستون فقرات قرار دارد. اگر نیرو یا فشار به مهره‌ها وارد شود، دونات ترک برمی‌دارد و مرکز ژلاتینی آن با فشار از این ترک بیرون می‌زند. ماده بیرون زده می‌تواند به عصب‌های نخاعی مجاور فشار بیاورد و در نتیجه درد شروع می‌شود. همچنین بیرون‌زدگی ماده ژلاتینی التهاب شدیدی را دور عصب‌ها ایجاد می‌کند و در نتیجه بیمار سوزشی را در امتداد پا رو به پایین احساس می‌کند.
مهره‌های کمری ستون فقرات بیشترین میزان فشار و استرس را تحمل می‌کنند. مهره‌های گردنی فقط باید وزن سر را نگه دارند. مهره‌های صدری کمتر از بقیه مهره‌ها حرکت می‌کنند و از محافظت دنده‌ها برخورداراند. اما مهره‌های کمری کل بالاتنه را نگه می‌دارند و مسئولیت بسیاری از حرکات بدن را به عهده دارند. تحمل این همه فشار احتمال فتق دیسک کمر را افزایش می‌دهد.
درد ناشی از فتق دیسک کمر غالباً ناگهان شروع می‌شود. هر چند ممکن است در ناحیه پایین کمر نیز کمی درد داشته باشید، اما نشانه بارزتر فتق دیسک غالباً درد منتشر پا است که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک حس می‌شود.
چند درمان خانگی ساده برای تسکین علائم فتق دیسک کمر وجود دارد. مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن درد و سفتی را بهبود می‌دهد. گرمادرمانی یا سرمادرمانی ناحیه دردناک نیز تا حدی موجب تسکین درد می‌شود. مدتی استراحت کردن مفید است، اما استراحت مطلق کامل یا استراحت بسیار طولانی درد را شدیدتر می‌کند.
در این مرحله است که بهره‌گیری از راهنمایی متخصص ستون فقرات ضروری می‌شود. اکثر موارد فتق دیسک نیازی به جراحی ندارد، اما اگر تحت نظر پزشک باشید، روش مناسبی را برای مدیریت درد پیدا می‌کنید و حال‌تان با برخورداری از طرح درمان مناسب به سرعت بهتر می‌شود. مصرف داروهای شل کننده عضلانی، فیزیوتراپی و تزریق استروئید روش‌هایی است که می‌توانید برای کاهش درد و بهبود توانایی حرکتی و فعالیت انجام دهید.
از کجا متوجه شوم که برای درمان فتق دیسک کمر باید جراحی انجام بدهم؟
اگر حال‌تان پس از چند هفته امتحان کردن درمان‌های غیرجراحی بهتر نشود، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. جراحی غالباً به روش کم‌تهاجمی و با هدف برداشتن ماده بیرون زده دیسک انجام می‌شود و جراح دقت می‌کند که به باقیمانده دیسک آسیبی وارد نشود. فشار روی عصب‌های نخاعی پس از برداشتن بخش برجسته دیسک از بین می‌رود و احتمال التیام یافتن دیسک به بالاترین حد می‌رسد.
پزشک بیمار را تحت نظر دارد تا به موقع متوجه بروز نقص‌های عصبی بشود. زمانی که بخشی از بدن به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها یا نخاع عملکرد عادی نداشته باشد، نقص عصبی ایجاد می‌شود. بی‌حسی، گزگز یا دشواری در راه رفتن نمونه‌هایی از نقص عصبی است. اگر دچار چنین عوارضی بشوید، پزشک توصیه می‌کند که جراحی را هر چه سریع‌تر انجام بدهید تا دچار آسیب عصبی دائمی نشوید. در صورت از دست دادن کنترل مثانه یا روده بزرگ و دچار شدن به بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع لازم است که جراحی اورژانسی را فوراً انجام بدهید.
هر چند فتق دیسک به ناراحتی شدیدی دامن می‌زند، اکثر موارد فتق دیسک با استفاده از مدیریت غیرجراحی مناسب با موفقیت التیام می‌یابد. اما اگر فتق دیسک موجب ناتوانی دائم بیمار شده باشد، جراحی کم‌تهاجمی می‌تواند مشکل را برطرف کند و بیمار را به زندگی عادی برگرداند. پزشکان سعی می‌کنند دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر را تسهیل کنند و کمک کنند تا بهترین نتیجه ممکن به دست بیاید.
مراقبت‌های خاص پس از انواع مختلف جراحی دیسک کمر
تا همین چندی پیش بیماران مجبور بودند که مدتی برای انجام دادن جراحی ستون فقرات در بیمارستان بستری شوند و سپس هفته‌ها در خانه استراحت کنند. اما امروزه بسیاری از عمل‌های ستون فقرات به لطف فناوری مدرن و پیشرفت‌های تکنیک‌های جراحی، به روش بسته و کم‌تهاجمی و به صورت سرپایی انجام می‌شود و به همین دلیل دوران نقاهت بسیار کوتاه‌تری دارد. حتی در صورت انجام دادن عمل‌های کم‌تهاجمی نیز می‌توانید کارهایی در خانه انجام بدهید تا فرایند التیام تسریع شود و سریع‌تر بتوانید به زندگی عادی برگردید. پنج توصیه‌ای که در ادامه می‌خوانید، دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر را کوتاه‌تر می‌کند.
ترک سیگار
همه می‌دانیم که کشیدن سیگار و مصرف دخانیات سلامتی را به شدت به خطر می‌اندازد، اما لازم است بدانید که به جز این خطرهای آشنا، دود سیگار حاوی نیکوتین و مواد شیمیایی مضر دیگری است که بر میزان اکسیژن خون اثر می‌گذارد و التیام یافتن زخم‌ها را سخت‌تر می‌کند. به علاوه سیگار سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و خطر عفونت و عوارض دیگر را در دوران نقاهت افزایش می‌دهد. اگر می‌خواهید سریع‌تر بهبود پیدا کنید، دوران پس از عمل دیسک کمر بهترین زمان برای ترک سیگار است.
پرهیز از مصرف قندهای تصفیه شده
شاید وسوسه شوید که پس از جراحی دیسک کمر “خوددرمانی” کنید، اما از یاد نبرید که قندهای تصفیه شده و غذاهای فراوری شده، مانند مواد شیمیایی موجود در سیگار معمولاً سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و فرایند التیام را کند می‌کند. به علاوه مواد قندی التهاب بدن را افزایش می‌دهد و فرایند التیام را مختل می‌کند. پس بعد از جراحی دیسک کمر از شیرینی‌جات دوری کنید تا حال‌تان سریع‌تر خوب شود.
رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی
مواد غذایی سرشار از پروتئین در تقویت عضلات و بافت‌ها به بدن کمک می‌کند. طیف وسیعی از مواد مغذی مختلف در سبزیجات سبزبرگ وجود دارد که جریان خون را افزایش می‌دهد و به التیام زخم کمک می‌کند. رژیم غذایی غنی از سبزیجات و پروتئین کمک فوق‌العاده‌ای به کوتاه‌تر و راحت‌تر شدن دوران نقاهت بعد از جراحی فتق دیسک کمر می‌کند.
خواب فراوان
در دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر زمان بیشتری برای استراحت دارید، پس چرا نهایت استفاده را از این فرصت نکنید؟ خواب روش طبیعی بدن برای بازسازی و جوان‌سازی خود است. هر شب حداقل 7 ـ 8 ساعت بخوابید تا دوران نقاهت بعد از جراحی دیسک کمر برای‌تان راحت‌تر شود.
نوشیدن آب
دقت کنید که منظورمان “مایعات” نیست؛ منظورمان دقیقاً همان آب است. آب میوه مواد مغذی بیشتری را به بدن می‌رساند، اما سودا و مشروبات الکلی در دوران نقاهت پس از جراحی برای‌تان مضر است. آب به خروج مواد سمی مضر از بدن کمک می‌کند تا فرایند ترمیم و بازسازی برای بدن راحت‌تر شود. پس در حق بدن‌تان لطف کنید و آب مورد نیاز بدن را تأمین کنید.
مراقبت های بعد از عمل دیسک کمر
مراقبت از زخم جراحی
توصیه‌های زیر را پس از مرخص شدن از بیمارستان به دقت رعایت کنید:
- زخم جراحی با گاز و باند چسبی شفافی به نام op-site پانسمان می‌شود.
- تا هفت روز پس از جراحی به پانسمان دست نزنید.
- پانسمان ضدآب است و می‌توانید 48 ساعت پس از جراحی با وجود پانسمان دوش بگیرید.
- زخم را در آب فرونبرید، برای مثال پس از جراحی دیسک کمر اجازه استفاده از وان یا استخر را ندارید.
- اگر از بریس گردن یا کمر استفاده می‌کنید، بریس را قبل از استحمام باز کنید تا آب روی پانسمان ضدآب بریزد.
- اگر گاز پانسمان هنگام دوش گرفتن یا به دلیل ترشحات زخم مرطوب شد، گاز خیس را با گاز خشک و تمیز و چسب op-site جدید عوض کنید.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز عوارض زیر با پزشک معالج‌تان تماس بگیرید:
- افزایش درد، سرخ شدن، ترشح، ورم یا خونریزی محل برش جراحی
- جدا شدن لبه‌های پوست
- تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
فعالیت‌های عمومی
شروع زودهنگام فعالیت‌های مناسب در خانه معمولاً دوران نقاهت پس از جراحی را برای اکثر بیماران تسهیل می‌کند. دو هفته دراز کشیدن روی تخت پس از جراحی اصلاً فکر خوبی نیست. عدم فعالیت به مشکلاتی مانند زخم بستر، لخته شدن خون در پاها و ذات‌الریه دامن می‌زند. البته ناگفته نماند که مرز باریکی بین بهتر شدن و زیاده‌روی وجود دارد. بدن از طریق افزایش درد یا خستگی به شما اعلام می‌کند که چه زمانی دارید زیاده‌روی کنید. مدتی طول می‌کشد تا متوجه شوید که چه سطحی از فعالیت برای‌تان مناسب است، البته سطح مناسب فعالیت‌ها به نوع جراحی انجام شده بستگی دارد.
انتظار می‌رود کمی پس از جراحی دیسک کمر بتوانید از خودتان مراقبت کنید و از این رو همیشه نیاز به مراقب و پرستار ندارید. ممکن است برای تهیه غذا، بررسی زخم یا خرید خواربار به کمک نیاز داشته باشید، اما مراقبت دائمی در اکثر موارد لازم نیست.
برای آن که در دوران نقاهت پس از جراحی دیسک کمر دچار مشکل نشوید، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
- کارهای خانه و حیاط و خرید خواربار را بلافاصله پس از جراحی بدون کمک انجام ندهید. پزشک زمان مناسب ازسرگیری این فعالیت‌ها را با توجه به نوع عملی که انجام داده‌اید، اعلام می‌کند.
- فعالیت‌های همراه با کشیدن و فشار دادن مانند جارو کشیدن، استفاده از جاروبرقی و زمین‌شور و چمن‌زنی را حداقل به مدت 6 هفته محدود کنید.
- اگر دردتان پس از انجام یک فعالیت بیشتر شد، افزایش درد را به معنای زیاده‌روی در کارها تعبیر کنید و چند ساعت بعدی را به خودتان سخت نگیرید.
پیاده‌روی
- انتظار می‌رود که مسافت‌های کوتاه را بلافاصله پس از جراحی بتوانید طی کنید.
- سطح صافی را برای پیاده‌روی انتخاب کنید. روی سطوح ناهموار و شیب‌دار راه نروید.
- پیاده‌روی را با دو بار راه رفتن در روز، به مدت ده دقیقه شروع کنید و تعداد دفعات پیاده‌روی را به تدریج به سه بار برسانید. وقتی توانستید که 20 دقیقه در یک نوبت راه بروید، می‌توانید پیاده‌روی را به یک نوبت در روز برسانید. هدف این است که بتوانید 30 ـ 40 دقیقه در روز راه بروید.
- اجازه بدهید که درد راهنمای‌تان باشد. منظورمان این است که اگر زمان پیاده‌روی را از 20 دقیقه به 25 دقیقه افزایش دادید و دردتان بیشتر شد، زمان پیاده‌روی را در چند روز آینده به همان 20 دقیقه برگردانید.
- اگر دردتان اجازه می‌دهد، از پله‌ها بالا و پایین بروید.
بلند کردن اشیاء
- تا چهار هفته پس از عمل فتق دیسک کمر اجازه ندارید که باری سنگین‌تر از 4.5 کیلوگرم، تقریباً معادل یک حلب روغن 5 کیلوگرمی بلند کنید.
- برای بلند کردن اشیاء از پاها، نه کمر کمک بگیرید. بار را تا جایی که می‌توانید نزدیک به بدن نگه دارید.
- وقتی می‌خواهید شیء کوچکی را از روی زمین بردارید، زانوها را خم کنید و کمر را صاف نگه دارید.
- برای برداشتن اشیاء می‌توانید از یک وسیله چنگک مانند استفاده کنید.
رانندگی
- تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، نباید رانندگی کنید.
- هرگز تحت تأثیر داروهای مسکن مخدر یا شل کننده‌های عضلانی رانندگی نکنید.
بایدها و نبایدهای پس از جراحی ستون فقرات
پس از جراحی فتق دیسک کمر باید دستورهای جراح را دربارۀ بایدها و نبایدهای دوران نقاهت به دقت رعایت کنید تا این دوران سریع‌تر و بدون مشکل به اتمام برسد و کاملاً التیام بیابید. به علاوه رعایت توصیه‌های متخصص ارتوپد به کاهش درد پس از جراحی ستون فقرات کمک می‌کند. در این بخش اطلاعاتی را درباره بایدها و نبایدهای بعد از عمل دیسک کمر می‌خوانید.
مراقب عفونت باشید
بسیاری از بیماران چنان بر بهبود پس از عمل متمرکز می‌شوند که احتمال عفونت پس از عمل‌های جراحی را فراموش می‌کنند. مراقب نشانه‌های عفونت مانند قرمزی، تب، ورم یا ترشح زخم جراحی باشید. با تمیز و خشک نگه داشتن زخم و مصرف داروهای تجویز شده می‌توانید احتمال عفونت را کاهش دهید.
فیزیوتراپی را فراموش نکنید
فیزیوتراپی غالباً پس از جراحی ستون فقرات توصیه می‌شود. دستورات متخصص فیزیوتراپی را به دقت رعایت کنید تا روش صحیح انجام دادن فعالیت‌ها را بدون آن که دچار درد شوید و ستون فقرات را در موقعیت‌های خطرناک قرار بدهید، یاد بگیرید.
بریس ببندید
پزشکان بستن بریس را علاوه بر فیزیوتراپی توصیه می‌کنند. بریس به پایدار کردن کمر و پشت بدن، به ویژه هنگام نشستن یا راه رفتن کمک می‌کند. حتی‌الامکان تا جایی که می‌توانید بریس را طبق دستور پزشک ببندید تا پایداری ستون فقرات تضمین شود.
عجله نکنید
بسیاری از بیماران عجله دارند تا فعالیت‌های معمول‌شان را هر چه سریع‌تر پس از جراحی از سر بگیرند. بااین حال بسیار مهم است که فراموش نکنید بهبودی کامل چند ماه طول می‌کشد. عجله کردن برای ازسرگیری فعالیت‌ها علاوه بر این که فرایند بهبودی را طولانی‌تر می‌کند، باعث آسیب‌دیدگی نیز می‌شود.
زیاده‌روی نکنید
علاوه بر صبور بودن باید مراقب باشید که زیاده‌روی نکنید. شاید چند روز بعد از عمل دیسک کمر فکر کنید که بالا و پایین رفتن از پله‌ها برای‌تان کاری ندارد، اما باید بدانید که این حرکت فشار غیرضروری و نامناسبی را به ستون فقرات وارد می‌کند و دوران بهبود را طولانی‌تر می‌کند. چند هفته پس از جراحی می‌توانید از پله‌ها بالا بروید، اما بهترین کار این است که بالا و پایین رفتن از پله‌ها را در چند هفته اول به یک یا دو بار در روز محدود کنید.
توصیه‌های پزشک را نادیده نگیرید
توصیه آخرمان این است که دستورات پزشک را، حتی اگر فکر می‌کنید غیرضروری است، فراموش نکنید. ممکن است پزشک توصیه کند که چند هفته رانندگی نکنید یا این که فقط پیاده‌روی را به عنوان ورزش انجام بدهید و هیچ کار دیگری نکنید. در هر حال توصیه‌های پزشک را مو به مو رعایت کنید تا بهبودی کامل هر چه سریع‌تر حاصل شود.
