آرتروز بیماری است که عمدتاً در بزرگسالان دیده میشود؛ با این حال، انواع دیگری از آرتروز وجود دارد که ممکن است کودکان را نیز درگیر کند. اگرچه آرتروز بطور معمول در زانو ایجاد میشود، اما می‌تواند در هر مفصلی در بدن رخ دهد. آرتروز زانو باعث ایجاد مشکل در انجام فعالیت‌های روزانه مانند بالا رفتن از پله و کار کردن در رشته‌های خاصی میشود.
آرتروز جزو گروه بیماری‌ها و مشکلات روماتوئید است که با علائمی مانند درد، خشکی و ورم مفصل، همراه است. در صورتی که آسیبی به زانو وارد نشده باشد، علت درد زانو اغلب ناشی از آرتروز خواهد بود. ممکن است که فرد به بیش از یک نوع آرتروز دچار شود و درمان براساس علت بیماری متفاوت خواهد بود. درمان‌های متنوعی برای کنترل درد و تسکین ناراحتی ناشی از آرتروز وجود دارد.
انواع آرتروز
استئوآتریت
استئوآرتریت متداول‌ترین نوع آرتروز زانو است. این بیماری اغلب در افراد مسن با سن بالای 50 سال ایجاد میشود، اما ممکن است در هر سنی نیز رخ دهد. در این بیماری غضروف محافظت کننده در انتهای استخوان، به تدریج دچار ساییدگی (فرسایش) میشود. استئوآرتریت ممکن است در هر غضروفی از بدن ایجاد شود اما احتمال بروز آن در دست‌ها، زانوها، ستون فقرات یا لگن بیشتر است و به تدریج پیشرفت کرده و وخامت آن بیشتر میشود.
آرتروز زانوی پس از سانحه
آرتروز پس از سانحه یا ضربه نوعی استئوآرتریت است که اغلب پس از آسیب ایجاد میشود. این آسیب ممکن است بهبود یابد اما این احتمال وجود دارد که آرتروز پس از ضربه، تا سال‌ها پس از آسیب بروز نکند. پارگی مینیسک و آسیب‌های رباط ممکن است موجب عدم ثبات زانو شده و منجر به ساییدگی مفصل زانو شوند، که با گذشت زمان آرتروز ایجاد می‌کنند.
آرتریت روماتوئید (RA)
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی مزمن است که ناشی از حمله سیستم ایمنی به بافت خود بدن است. این نوع از آرتروز بطور متقارن در مفاصل اثر می‌گذارد، معمولاً در یک مفصل یکسان در هر دو طرف بدن ایجاد میشود. اگر آرتریت روماتوئید درمان نشود، می‌تواند باعث از بین رفتن دائمی مفصل شود.
آرتریت پسوریاتیک
آرتریت پسوریاتیک مانند آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که برخی از افرادی که دچار بیماری پسوریازیس هستند، به آن مبتلا می‌شوند. بطور کلی، بیشتر افرادی که بیماری پسوریازیس دارند، ممکن است قبل از تشخیص بیماری آرتروز پسوریاتیک، سال‌ها به این بیماری مبتلا باشند.
نقرس
نقرس یک نوع پیچیده و متداول آرتروز است که نشانه‌های آن درد یا ورم متناوب ناگهانی است. در اکثر موارد، انگشت شست پا درگیر میشود، اما همچنین می‌تواند در مفاصل زانو و دیگر مفاصل نیز ایجاد شود. نقرس باعث تجمع کریستال‌های مونوسدیم اورات در بافت نرم مفصل زانو میشود، که التهاب و ورم ایجاد می‌کند.
نقرس کاذب (CPPD)
بیماری نقرس کاذب مانند نقرس به دلیل تجمع کریستال‌های پیروفسفات کلسیم در مفصل رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به زانو درد شدید و ناگهانی شود. بیماری نقرس کاذب کمتر از نقرس رایج است، اما احتمال اینکه مفصل زانو و مچ دست را درگیر کند، بیشتر است.
آرتروز واکنشی (ری اکتیو)
آرتروز واکنشی اغلب به عنوان واکنش نسبت به یک عفونت مانند میکروب معده یا بیماری مقاربتی رخ می‌دهد. این بیماری بطور معمول زانوها، قوزک پا یا پا را هدف قرار می‌دهد، با این حال، این التهاب می‌تواند مجاری ادرار، پوست یا چشم‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
بیماری‌ها و مشکلاتی که در بالا ذکر شدند، از عوامل متداول زانو درد آرتروزی هستند. اگر شما نیز از درد زانوی مزمن احساس ناراحتی می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید تا علت درد را به درستی تشخیص دهند.
علت آرتروز زانو
غضروف یک بافت همبند است که در مفاصل وجود دارد که با جذب فشار وارده هنگام حرکت یا کشش در مفصل، از آن محافظت می‌کند. بیشتر انواع آرتروز با ترکیبی از علائمی که نشان می‌دهند، با هم ارتباط دارند، اما برخی دیگر، علت مشخصی ندارند. عواملی که ممکن است خطر بروز آرتروز را افزایش دهند، شامل موارد زیر است:
ژنتیک
اگر والدین یا خواهر و برادر شما به آرتروز مبتلا باشد، احتمال اینکه شما نیز به آرتروز دچار شوید، بیشتر خواهد بود.
سن
خطر ایجاد بسیاری از انواع آرتروز، با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.
جنسیت
انواع مختلفی از آرتروز، در زنان بیشتر ایجاد میشود؛ با این حال، نقرس (نوعی آرتروز) در مردان رواج بیشتری دارد.
آسیب به مفصل
ضربه یا آسیب به مفصل می‌تواند احتمال بروز آرتروز را در آن مفصل خاص بیشتر کند.
چاقی
اضافه وزن، فشار بیشتری بر مفاصل بخصوص مفصل زانو، لگن و ستون فقرات وارد می‌کند. داشتن اضافه وزن منجر به آرتروز پیشرفته و پیشرونده در زانو خواهد شد.
شغل
هر شغلی که شامل خم کردن و فشرده شدن زانو بطور مکرر باشد، خطر ایجاد آرتروز در زانو را افزایش خواهد داد.
علائم آرتروز زانو
متداول‌ترین نشانه‌ها و علائم آرتروز، درگیر شدن مفاصل است. علائم بیماری، بر اساس نوع آرتروز متفاوت خواهد بود که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
درد
درد آرتروز می‌تواند بطور ناگهانی بروز کند، اگرچه این احتمال وجود دارد که بیماری آهسته و با مرور زمان پیشرفت کند. فرد احساس خواهد کرد که درد در هنگام صبح یا پس از مدتی عدم تحرک، بدتر خواهد شد. بالا رفتن از پله، زانو زدن یا راه رفتن نیز می‌تواند منجر به زانو درد شود. بسیاری از افرادی که دچار آرتروز هستند، متوجه می‌شوند که رطوبت و هوای بارانی می‌تواند درد را افزایش دهد.
التهاب
التهاب مفاصل به تدریج باعث فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی خواهد شد. پس از مدت طولانی عدم تحرک، مانند صبح هنگام که از خواب بیدار می‌شوید، ورم به وضوح قابل مشاهده است. پوست اطراف مفصل آسیب دیده، ممکن است قرمز به نظر برسد و در آن ناحیه احساس گرما داشته باشید.
ضعف
عضلات زانوی شما با گذشت زمان ضعیف شده و باعث میشود که کل مفصل دچار بی‌ثباتی شود. ضعف در زانو می‌تواند منجر به شل شدن و خالی شدن زانو شود. همچنین این مفصل ممکن است قفل شود و از این رو، خم و راست کردن زانو با سختی انجام میشود.
حرکت
بخش‌های شل غضروف باعث محدود شدن حرکت در مفصل آسیب‌دیده می شود، و گاهی اوقات در هنگام حرکت زانو قفل شده و سفت میشود و احتمالاً هنگام حرکت زانو، احساس ساییده شدن خواهید داشت. اگر به آرتروز زانو دچار هستید و صدای سایییده شدن می‌شنوید، می‌تواند ناشی از برخورد سطح ناصاف و خار استخوان به یکدیگر باشد.
خار استخوان (استئوفیت)
خار استخوان یک برجستگی کوچک است، که از استخوان برآمده و در طول لبه استخوان در جایی که به استخوان دیگری در مفاصل متصل شده، رشد کرده است و نشان دهنده تلاش بدن برای ترمیم خود است. خار استخوان، که از علائم معمول استئوآرتریت است، به دلیل التهاب (آرتروز فرسایشی) یا آسیب ایجاد میشود.
ناهنجاری
همچنان که آرتروز پیشرفت می‌کند، عضلات در اطراف زانو نازک و ضعیف می‌شوند، ظاهر زانو را تغییر داده و آن را فرو رفته و بدشکل نشان می‌دهند. با گذشت زمان، زانوها به سمت یکدیگر متمایل شده یا از هم فاصله می‌گیرند (زانوی ضربدری یا زانوی پرانتزی).
تشخیص آرتروز زانو
اولین قدم در درمان مؤثر آرتروز، تشخیص درست است. پزشک با انجام آزمایشات فیزیکی، مفاصل را جهت ورم، گرما و قرمزی بررسی می کند. بسته به نوع آرتروزی که پزشک آن را محتمل می‌داند، آزمایشات زیر را پیشنهاد می‌دهد:
تست‌های آزمایشگاهی
تست‌های آزمایشگاهی یک روش پزشکی است که انواع مختلفی از مایعات بدن را بررسی کرده و نوع آرتروز را شناسایی می‌کند. مایعاتی که عمدتاً بررسی میشود شامل خون، مایع مفصل و ادرار است.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات تصویربرداری می‌تواند مشکلاتی را که در مفصل وجود دارد و باعث ایجاد علائم شده، مشخص کند.
تصویربرداری اشعه ایکس
تصویربرداری اشعه ایکس یک روش بدون درد است که به پزشک کمک می‌کند جهت تشخیص مشکل بیمار، درون بدن را ببیند. این روش بسیار مؤثری برای بررسی استخوان‌ها است و در تشخیص موارد بسیار زیادی از مشکلات کارآمد است. تصویربرداری اشعه ایکس نمی‌تواند نشانه‌های اولیه آرتروز را شناسایی کند، اما با انجام اشعه ایکس می‌توان روند پیشرفت بیماری را دنبال کرد.
سی‌تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی‌تی اسکن درون بدن را به پزشک نشان می‌دهد. در این روش از یک کامپیوتر و یک دستگاه چرخشی اشعه ایکس استفاده میشود تا تصاویر سطح مقطعی از بدن ایجاد کند. سی‌تی اسکن نسبت به تصویربرداری اشعه ایکس استاندارد، تصاویر با جزئیات بیشتری را فراهم می‌کند.
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی یا ام آر ای (MRI)
تصویربرداری ام آر آی یک روش تشخیصی بدون درد و مطمئن است که با استفاده از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصاویری با جزئیات کامل از بافت‌ها و اندام‌های داخلی بدن ایجاد می‌کند.
سونوگرافی
این تکنولوژی از امواج صوتی با طول موج بالا برای ایجاد تصویر از غضروف، بافت‌های نرم و اجزاء انباشته از مایع در نزدیکی مفاصل، استفاده می‌کند. از سونوگرافی جهت هدایت قرار دادن سوزن در مکش و تزریقات مفصل استفاده میشود. روش سونوگرافی کاملاً بی‌خطر است، زیرا به جای اشعه، از امواج صوتی یا انعکاس صوت برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند.
درمان آرتروز زانو در اصفهان
سبک زندگی سالم
ممکن است درد ناشی از آرتروز باعث شود فعالیت‌هایی را که انجام می‌دهید، محدود کنید، اما حفظ یک سبک زندگی سالم و فعال، اهمیت بسیاری دارد. داشتن اضافه وزن، فشار بیشتری به مفاصل وارد کرده و درد را افزایش می دهد. ورزش کردن به عملکرد مفصل، استخوان و قدرت عضلات کمک می‌کند. ثابت شده است که مصرف اسید‌های چرب امگا 3 به کاهش التهاب و تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
کمپرس سرد و گرم
درمان با کمپرس سرد و گرم، روشی مؤثر برای کاهش درد آرتروز است. گرما درمانی می‌تواند گردش خون را افزایش داده و خشکی مفاصل و درد عضلات را کاهش دهد. درمان با کمپرس سرد، رگ‌های خونی را منقبض می‌کند که باعث کاهش جریان خون، کاهش ورم و تسکین درد میشود.
دارو
برخی از داروهایی که ممکن است پزشک توصیه کند، در زیر عنوان شده است:
- داروی مسکن، دارویی است که برای کنترل درد مصرف میشود.
- NSAIDs (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ) مانند آسپرین و ایبوپروفن جهت تسکین درد و کاهش تب بکار می‌رود
- داروی ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) با تغییر بیماری، کاهش یا توقف التهاب و رفع درد به بیمار کمک می‌کند.
ماساژ
ماساژ منظم عضلات و مفاصل، می‌تواند علائم درد را کاهش دهد، التهاب را برطرف کرده و با افزایش گردش خون، توانایی حرکت فردی را که دچار آرتروز زانو است، بهبود ببخشد.
تزریقات کورتیکواستروئید
کورتیکواستروئیدها که همچنین به نام گلوکوکورتیکوئید شناخته می‌شوند، مانند کورتیزول هورمونی است که بدن بطور طبیعی تولید می‌کند.
هیدروکورتیزون یک نمونه از آن است. تزریق هیدروکورتیزون به مفصل زانو می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد.
استروئیدی که درد و التهاب را درمان می‌کند، از استروئید بافت‌سازی که بدن‌سازان استفاده می‌کنند، متفاوت است. کورتیکواستروئید خوراکی نیز موجود است، اما برای درمان آرتروز مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
فیزیوتراپی
آرتروز زانو یک بیماری فرسایشی است. هدف درمان فیزیوتراپی بهبود علائم این بیماری است (به عنوان مثال درد، ورم و خشکی زانو)، و شما تاثیرات مثبت آن را در یک یا چند جلسه فیزیوتراپی مشاهده خواهید کرد.
اهداف کلی فیزیوتراپی در درمان آرتروز زانو :
- کاهش درد و التهاب زانو
- بهبود محدوده حرکتی مفصل زانو
- افزایش قدرت زانو: بخصوص عضلات چهارسر ران (بویژه عضله پهن داخلی مورب) و همسترینگ
- تقویت اندام‌های پایین: ساق‌ها، لگن و عضلات لگنی
- بهبود توازن و عملکرد پتلوفمورال (کاسه زانو)
- طول عضلات را به حالت طبیعی برمی‌گرداند
- بهبود گیرنده‌های حرکتی، چابکی و تعادل
- افزایش تکنیک و عملکرد هنگام راه رفتن و چمباتمه زدن
بریس زانو
فیزیوتراپیست ممکن است به شما پیشنهاد دهد که از بریس زانو استفاده کنید که از زانو حمایت کرده و فشار روی بخش‌های خاصی از زانو را کاهش می‌دهد. انواع مختلفی بریس وجود دارد و اینکه کدام یک از آنها را انتخاب کنید، که نیازهای شما را برطرف کند، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
ورزش
یکی از بهترین راه‌ها جهت کنترل علائم آرتروز زانو، فعال نگه داشتن آن و انجام ورزش‌های مفصل است. ترکیبی از ورزش‌های قدرتی و تناسب عمومی می‌تواند مانع از خشکی و دردناک شدن زانو شود.
اگر دچار خشکی زانو هستید، شروع ورزش در ابتدا مشکل به نظر می‌رسد، اما ورزش این مشکل را بهبود می‌بخشد. ورزش برای حفظ وزن مناسب یا در صورت نیاز به کاهش وزن، نیز سودمند است، که اینکار فشار روی زانوها و دیگر مفاصل بدن را کم می‌کند.
همیشه قبل از شروع برنامه ورزشی جدید با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید، زیرا آنها می‌توانند برنامه مناسب برای شما را توصیه کرده و می‌توانید اطمینان حاصل کنید که به خودتان فشار زیادی وارد نکرده و تاثیرات مثبت ورزش را بی‌اثر نمی‌کنید.
جراحی
اگر علائم بیمار با درمان‌های غیرجراحی برطرف نشود، درد ادامه داشته و حرکت محدود شود یا کیفیت زندگی بطور کلی رو به وخامت رود، پزشک جراحی را به عنوان آخرین راه‌حل پیشنهاد می‌دهد. جراحی زانو برای تسکین درد آرتروز یک جراحی انتخابی است (به تصمیم بیمار بستگی دارد). گزینه‌های جراحی آرتروز زانو موارد زیر را شامل میشود:
ترمیم مفصل
در موارد خاصی، سطوح مفصل را می‌توان صاف کرده یا بازسازی کرد که درد کاهش یافته و عملکرد زانو بهبود یابد. این نوع از درمان اغلب با استفاده از جراحی سرپایی انجام میشود (آرتروسکوپی زانو) که یک برش کوچک روی مفصل ایجاد کرده و یک لوله نازک قابل انعطاف همراه با دوربین و لامپی در انتهای آن وارد میشود. این نوع جراحی در مقایسه با جراحی باز، غیرتهاجمی است و معمولاً بهبودی سریع‌تر رخ می‌دهد.
تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو، یک روش جراحی است که مفصل آسیب دیده زانو را با یک ماده مصنوعی (پروتز) جایگزین می‌کنند.
جراحی فیوژن مفصل
جراحی فیوژن مفصل با جوش دادن یا فیوژن دو استخوان بهم انجام می شود و مفصل دردناک را به یک استخوان ثابت تبدیل می‌کنند.
